Hartslagcoherentie

Jaren geleden las ik een interessant boek, geschreven door Dr. David Servan-Schreiber : ‘Uw brein als medicijn; zelf stress, angst en depressie overwinnen’. De ondertitel is: ‘Het antwoord op Prozac, Lithium, Zyprexa en andere omstreden antidepressiva’. De schrijver is professor in de klinische psychiatrie aan de universiteit in Pittsburgh en voorzitter van een organisatie die stress-management-programma’s ontwikkelt voor o.a ziekenhuizen. Hij heeft voor zijn werk diverse onderscheidingen gekregen en is gestationeerd in Parijs.

 

Limbisch systeem

Dr. D. Servan-Schreiber schrijft dat zich diep in de hersenen het limbisch systeem bevindt, het oudste hersensysteem dat ook wel het emotionele brein wordt genoemd. Het beheerst ons gevoel, humeur, gedrag, bloeddruk, hartfunctie, hormonen, de spijsvertering en het immuunsysteem, kortom alles wat met ons welbevinden te maken heeft. Door controle te krijgen over dit deel van de hersenen is het mogelijk om stoornissen die voortkomen uit stress, angsten of depressie zelf te genezen.

Hij beschrijft in het boek diverse invalshoeken om via dit deel van de hersenen meer grip te krijgen op hoe je je voelt in het dagelijks leven.  

Hartcoherentie

Onder hartcoherentie wordt verstaan de gezonde afwisseling in versnelling en vertraging van het hartritme dat door samenwerking van het sympatische en parasympatische zenuwstelsel (zie onder) ontstaat.

Een normaal werkend hart slaat dan weer eens sneller, dan weer eens trager in een afwisseling waarvoor vaak geen duidelijke redenen voelbaar zijn. Dit is een natuurlijk proces dat wordt beïnvloed door kleine emoties. Grote onregelmatigheden ontstaan bij inspanning en bij stress, als het sympatische zenuwstelsel actiever is. Je zegt dan ook weleens: ’Mijn hart sloeg over’, of ‘mijn hart stond stil van schrik’.  Kleine onregelmatigheden zijn een kenmerk van activiteit in het parasympatisch zenuwstelsel. Wanneer er sprake is van hartcoherentie varieert de hartslag op een harmonieuze manier. Dit geeft een seintje aan het emotionele brein dat alles in orde is, waardoor dit stabieler wordt. Vervolgens koppelen de emotionele hersenen het signaal terug naar het hart waardoor de hartcoherentie wordt versterkt. Uit onderzoek blijkt dat oefenen in hartslagcoherentie na een maand een daling van 23% van het stresshormoon cortisol te zien gaf.

Omdat het emotionele brein heel nauw in verbinding staat met het lichaam, is het dikwijls eenvoudiger te beïnvloeden via het lichaam en gevoelens dan via taal. Uit laboratorium- onderzoeken, waar de hartcoherentie wordt gemeten en door middel van feedback zichtbaar kan worden beïnvloed, blijkt dat hartcoherentie de hersenen in staat stelt sneller en nauwkeuriger te werken.

In Londen hebben bijna 6000 managers een training in hartcoherentie gekregen, in de VS hebben duizenden managers de trainingen gevolgd. Een vervolgstudie wijst uit dat de training stress bestrijdt op het fysieke, emotionele en het sociale vlak.

 

Na een maand oefenen gedurende 30 minuten per dag, 5 dagen per week was hoge bloeddruk aanzienlijk gedaald, er was een duidelijke verbetering van het hormonale evenwicht: het ‘verjongingshormoon’ DHEA was gestegen met 100% en het stresshormoon cortisol daalde met 23 %.

 

Het  parasympathisch systeem

Het sympatische en het parasympatische zenuwstelsel behoren tot het centrale systeem van het autonome zenuwstelsel dat ook wel vegetatief of onwillekeurig wordt genoemd. Dit zenuwstelsel verzorgt de regeling van de functies van de bloedsomloop-, ademhalings-, spijsverterings- en uitscheidingsorganen en de stofwisseling. Dit zenuwstelsel zorgt voor stabilisatie (homeostase) en aanpassing aan prikkels van buitenaf. Het werkt dus niet onder invloed van onze wil, maar is zelfstandig (autonoom) in zijn werking. Niettemin kunnen wij dit zenuwstelsel wel beïnvloeden: stress, actie en emotie prikkelt het sympatische terwijl yoga  een sterk stimulerende werking heeft op het parasympatisch systeem. De met aandacht uitgevoerde bewegingen die begeleid worden door een verdiepte adem, kalmeren de autonome functies zoals hartritme en ademhaling.

‘Mensen die regelmatig aan lichaamsbeweging doen, hebben een grotere variabiliteit van hun hartritme en meer coherentie dan zij die een zittend leven leiden. Dat betekent dat hun parasympatisch systeem, de fysiologische ‘rem’ die voor periodes van rust zorgt, gezonder en sterker is. Een goede balans tussen de twee subsystemen van het autonome zenuwstelsel is een van de beste tegengiften die er bestaan tegen angst en paniekaanvallen. (…) Het sympatische zenuwstelsel (‘gaspedaal’) en het parasympatische zenuwstelsel (‘rem’) staan altijd tegenover elkaar en hoe meer het parasympatische zenuwstelsel gestimuleerd wordt, hoe sterker het wordt, net als een spier die zich ontwikkelt, en het blokkeert eenvoudigweg angstgevoelens’. (David Servan-Schreiber)

Oefening in hartslagcoherentie.

– Neem tien minuten rust, zittend, staande of liggend.

– Adem een paar keer diep in je buik om de aandacht bij jezelf te brengen en het parasympatisch zenuwstelsel te activeren.

– Ga met de aandacht naar je hart en stel je voor dat je hier doorheen rustig in- en uitademt.

– Stel je hierbij voor dat je hart een rustgevend bad neemt in schone, zuivere lucht.

– Herinner je een situatie waarvan je hart warm werd en open ging: spelen met een kind, het zien van je geliefde, een ervaring in de natuur. Roep dit gevoel weer op.

– Baad het hart in je liefde en dankbaarheid.

‘Wanneer we de hartcoherentie met behulp van een computer meten, constateren we dat de eenvoudigste en snelste manier voor het lichaam om coherentie te bereiken is dankbaarheid en liefde voor anderen te voelen.’  

(bron: David Servan-Schreiber : ‘Uw brein als medicijn’).